T is for TRUTH i o tym, czemu Holmes miał fuksa.

Ta notka ma dłuższą historię niż którakolwiek z czekonotek i piszę ją właśnie już trzeci raz. Co tylko dowodzi mocy czeko-fatum, bo w pierwszym swoim wcieleniu nazywała się, po prostu T jak THREE, była gotowa na początku stycznia i już oczekiwała na publikację, gdy wtem...

...prawda, że subtelny był to cliffhanger?
Gdy wtem uświadomiłam sobie, że ta nowa T-czekonotka jest, jak żadna poprzednia, nieswoja jakaś i załgana. A, wiecie co, wszędzie można, a czasem nawet należy kłamać, ale, na litość boską, nie w blogu o Sherlocku Holmesie, pisanym w oparach szaleństwa dla garstki najbardziej niezwykłych osób w całej otchłani Internetu.

Co się stało? Ano sklecił Wam Sherlockista tekścik o Trzecich urodzinach Sherlockianów (wypadły w styczniu), złożyło mu się wspaniale, bo w Kanonie dokładnie Trzy opowiadania mają "3" w tytule (STU, GAR, GAB), grzecznie świętował rozwój bloga i fanpejdża, za wsparcie linkujących i lajkujących dziękował, dyskretnie napomknął o tym, co go czeka w roku 2013, a czekają go, oczywiście, Trzy ważne wydarzenia, i uprzedzał, jak to się na blogu odbije... I wszędzie łgał jak najęty (z wyjątkiem podziękowań).

(Ponieważ dziś ma dzień prawdomówności, od razu uprzedza, że większość tej trzeciej wersji notki to nadal omijanie prawd w powyższych sprawach, więc kto chce się do nich dobrać, musi wytrzymać do końcówki (nie ma przeskakiwania!).)

I tak oto T-jak-THREE wyewoluowało stopniowo do problematycznego T-jak-TROUBLE, ale skończyło się na TRUTH, bo to najstarszy i najoczywistszy kłopot, wspólny zresztą dla detektywa i dla filozofa. 

Tyle dobrej filozofii to są klasyczne whodunity... Na przykład "Kto był arche"? Woda ma alibi. Apeiron nie zostawił odcisków palców na narzędziu zbrodni. Może Demiurg jakiś kręcił się po okolicy w newralgicznym momencie? Krysia z kiosku widziała, ale nie chce zeznawać, a koledzy już się wyśmiewają  i piszą bardzo złosliwe recenzje. I potem jeszcze wymyśla się te wszystkie okoliczności łagodzące, miał trudne idee, nie "stworzył" a ulepił z gotowej materii... Filozof przynajmniej ma porządne narzędzia, żeby, w razie kłopotów, chachmęcić, wykręcać pojęcia i przedefiniowywać. "No, ale, ten tego, co też to znaczy "zgodność myśli z rzeczą", jaka zgodność, kto ustali kryteria, wszak to niedorzeczne, najwyżej można mówić o pewnej koherencji, a już w języku naturalnym to w ogóle sprawa jest wielce niejasna... "

W powieści detektywistycznej o prawdę znacznie łatwiej, cudownie znikają wątpliwości co do kryteriów, a wielkich przemów o tym, kto też zabił (i czy aby młotkiem) nie trzeba wygłaszać w "istotnie bogatszym metajęzyku". Trudniej natomiast jest detektywowi, który zawsze stoi na rozstaju dróg. Dążenie do prawdy, do odkrycia tego, co zaszło w przeszłości, to tylko część jego zadania. Jest jeszcze sprawiedliwość, dla której prawda może być tylko przydatnym instrumentem - chcemy wiedzieć, kto zabił, by ukarać winnych. I jest współczucie płynące z odpowiedzialności, czyż nie, drogi mój lordzie Peterze? Współodczuwanie ze zbrodniarzem, którego - zwłaszcza, jeśli jest się klasycznym detektywem sprzed lat prawie stu - wciąż jeszcze skazuje się tą swoją prawdą na śmierć. Jest zrozumienie dla winnych, którzy naprawdę zabili, ale, o!, jakże  dobre były ich powody - słuchamy o tej ofierze i sam nam się tasak w kieszeni otwiera. To, jak detektyw wyważy te trzy racje, prawdę, sprawiedliwość i współczucie, i czy w ogóle będzie na tyle rozgarnięty, by je ważyć, jest kluczową sprawą, która w dużej mierze decyduje o klasie i tonie powieści. 

Szczególnie widać to właśnie u Sayers, która bardzo okrutnie dała lordowi Peterowi najwięcej samoświadomości spośród wszystkich może wielkich detektywów. Wimsey zawsze ostatecznie musi postawić na sprawiedliwość, chronić niewinnych, którzy mogą zostać oskarżeni, a jeszcze po drodze potyka się o rozjazdy między sprawiedliwością a prawem. 
Czasem, chociaż przez całą powieść z radością poszukuje prawdy - nawet postronni widzą w nim tylko rozpieszczonego lorda cierpiącego na nadmiar wolnego czasu - gdy już ją pozna, wolałby wrócić do stanu niewiedzy.

U Christie przedłożenie prawdy nad inne wartości jest - z naprawdę nielicznymi, choć znakomitymi wyjątkami - prostym, niewymagającym refleksji odruchem, co nie dziwi, bo w ogóle nie poznajemy zbyt wiele szczegółów życia wewnętrznego jej znakomitych detektywów. Wiemy tylko, że dla Poirota ustalenie prawdy to kwestia próżności, punkt honoru, warunek konieczny zwycięstwa w psychologicznym pojedynku z mordercą, który usiłuje prawdę przed Poirotem zataić. Wiemy, że zarówno mały Belg, jak i panna Marple,  z iście angielskim chłodem akceptują surowe prawo i "nie pochwalają morderstwa", więc gdy już prawdę odkryją, prawie nigdy nie muszą zastanawiać się, co będzie sprawiedliwe.

Nasz Holmes miał wszelkie zadatki, by wyrosnąć na postać bardziej jeszcze papierową niż Poirot, ale - i to dopiero będzie temat na notkę - Sherlock jest największym fuksiarzem w historii popkultury. 

Arthur Conan Doyle to pisarz o ogromnej smykałce do narracji, chociaż, jak bym mu nie była wdzięczna, jednak nie z półki Szekspirów i Homerów. O swoim bohaterze wypowiadał się przez większość życia w tonie "stworzyłem potwora", ewentualnie "ale czy mogę go już zabić, proszę, proszę, proszę?!", pisał go lewą ręką na kolanie,  nie dbał  o spójność w jakiejkolwiek kwestii, a nawet mylił imiona i rany jego najlepszego przyjaciela (w amerykańskim kinie byłby to pewny znak, że Doyle jest złym tatą). W przeciwieństwie do nas, nigdy Sherlocka nie kochał, w tym związku chodziło wyłącznie o pieniądze.

I co?

I Doyle'owe chałturnictwo w kreowaniu postaci nadało jej tajemniczą nieokreśloność i głębię - dzięki czemu każda kolejna z tysięcy interpretacji mogła swobodnie dodać do niej coś interesującego. Lekceważenie faktów zapewniło już prawie sto lat nieprzerwanej frajdy fandomowi, który bawi się w sklecanie spójnych całości z Watsonowych mętnych opowieści. A nieudana próba zabicia bohatera to już w ogóle początek wielkiego mitu Holmesa, który niczym każde porządne bóstwo przeszedł się cienistą doliną na drugą stronę i po trzech latach Hiatusu powrócił do nas nieco bardziej oświecony. 

Co tu dużo mówić, jeden z moich ulubionych postów w tym blogu, to szokująca L-czekonotka, w której nieoczekiwany rozjazd między Watsonowym opisem Holmesa, a tym, co Doyle'owi tak faktycznie wyszło, interpretuję nie jak partactwo, a jak "polifonię". No, serio, czy komuś innemu w historii kultury udało się kiedyś niechcący napisać Kunst der Fuge?

Taki sam, mętny - o,  pardon, polifoniczny! - jest stosunek kanonicznego Holmesa do prawdy, sprawiedliwości, prawa i współczucia (jak się te słowa naturalnie dzielą na dwie odrębne grupy...). Oficjalnie, Sherlock to "foremost champion of the law", który jednak niejednokrotnie pozwala sobie na te wypuszczać morderców i złodziei, by dać im jeszcze jedną szansę, albo pozwolić odejść w spokoju. 

Jeszcze częściej mówi się o Holmesie jako o "artyście" - artyści zaś zwykle szukają bardziej piękna niż prawdy czy sprawiedliwości. I tak też podchodzi do sprawy Sherlock. Nie intresują go banalne zagadki, nie przyjmuje spraw tylko dlatego, że ktoś jest w kłopocie. Jego głównym kryterium, zwłaszcza w pierwszych opowiadaniach, jest wręcz estetyczny wymiar problemu. Czy to porządna  tajemnica, najlepiej ze szczyptą groteski? Czy stawia stosowne wyzwanie dla inteligencji? Czy trzeba będzie pogłowić się na rozwiązaniem formalnym, by dochodzenie mogło stać się interesującym dziełem sztuki - jak czarna perła znaleziona w gipsowym Napoleonie? Od zamykania byle zbirów do więzień tylko dlatego, że komuś tam kogoś zabili, to jest inspektor Lestrade.

Oczywiście w niczym nie przeszkadzało to Doyle'owi w tym, by obojętny na los ludzi ( zwłaszcza zaś kobiet) Holmes w IDEN rzucał się z pogrzebaczem na winnego krzywdy swojej klientki, bo prawo nie mogło go dotknąć. Instrumentalne traktowanie prawdy, której odkrycie jest tylko drogą do stworzenia dzieła sztuki, lub też wymierzenia własnej sprawiedliwości, to jedna sprawa. A zupełnie inna: fakt, że Holmes podobnie jak porządny czytelnik powieści detektywistycznej, napędzany jest zwykłą ciekawością. Stąd też zdarzały mu się sprawy, w których nic właściwie nie zdziałał, poza pracowitym śledzeniem rozwoju wypadków. Czasem nie ma winnych, nikomu nie trzeba wymierzać sprawiedliwości, można najwyżej współczuć, ale to, co nas interesuje, to po prostu prawda - o tym, gdzie zniknął zaginiony "Three-Quarter", albo kto też ukrywa się w domu z żółtą twarzą w oknie.

I co nam się z tego złożyło? Chimeryczny, nieprzewidywalny zlepek cech zamiast spójnej postaci? Ależ skąd. Prawdziwy, skomplikowany, wielobarwny człowiek, który czasem ulega ciekawości, czasem egoizmowi, a czasem niepohamowanemu pragnieniu, żeby zrobić coś dobrego, choćby i wbrew całemu światu. Sherlock Holmes zawsze walczy po stronie aniołów, mądry, piękny i prawy. Ale czy walczyć będzie z próżności, czy dla zabicia nudy, czy pokieruje nim poryw emocji, czy może raczej banalna kalkulacja, czy wreszcie walczy o prawdę, sprawiedliwość, czy też wiedziony współczuciem - to dopiero jest czasem ciekawe pytanie. A odpowiedź może być inna dla każdego opowiadania, każdej ekranizacji, aktora, wizji, naszego nastroju przy czytaniu. No przecież gdyby siadło nad tym tysiąc atletów, i każdy wszamał tysiąc kotletów, to by tak fascynującej mozaiki z premedytacją nie ułożyli. Dał radę jeden lekarz, zrzędząc przy tym niemiłosiernie, że ma ważniejsze projekty na głowie.

I, tak naprawdę, zrobił to trochę przez nieuwagę.

A teraz pora na trochę prawdy o Sherlockiście i urodzinach Sherlockianów.

Prawdą jest, że cieszę się ogromnie z rozwoju bloga, który - naprawdę! - ma już trzy lata. I bardzo dziękuję wszystkim Czytelnikom za te wspólne lata, za nieskończoną cierpliwość i wspaniałe komentarze, a także wszystkim współblogerom, którzy pomagali mi w promocji Sherlockianów, w tym szczególnie Ninedin i - bardzo! - Zwierzowi (Zwierz wygrał właśnie tytuł Bloga Blogerów 2012, więc wiecie, no, reklamowali mnie oficjalnie najlepsi & ma się te znajomości :).

Prawdą jest też, że abstrahując od możliwego  końca świata albo Internetu, nie zamierzam właściwie nigdy zamykać tego bloga. Tak mi się złożyło, pewnie nie przypadkiem,  że jego narodziny wiązały się z okresem, w którym moje życie całkowicie się zmieniło. Po "long and lonely winter" przyszły czasy pełne radości - i nawet Sherlocki zaczęli nagle produkować jakieś lepsze. Na Sherlockiana zawsze patrzę więc ze szczególną czułością, jak na trwały, wciąż rozwijający się  symbol wszystkiego, co w moim życiu dobre. Takie symbole się pielęgnuje.

Ale prawdą jest także, że kompletnie ugrzęzłam w dotychczasowej formule bloga. Ja tak mogę do końca świata raz na jakiś (raczej nieokreślony) czas napisać tekst o czymś stricte sherlockistycznym (wróciłam na bloga trochę dlatego, że zaczęłam się obawiać, czy wkrótce nie umrze, a właśnie zamówiłam nowe filmy w sam raz do zrecenzowania...). 
Tylko że mam wrażenie, że TAK wąsko zakreślony temat, to jednak zaczęła być przesada.

Pomysłów mi nie brakuje - wymyślając kalendarz, na każdą literkę miałam kilka różnych możliwych wariantów - ale brakuje trochę wolności, chociaż od czasu do czasu. Nie wiecie nawet, jak często kusi mnie notka o różnych odległych od Sherlocka sprawach, i niekoniecznie w zwykłej formie długawego i kosztującego mnie mnóstwo czasu eseju A jednak powstrzymuję się, bo nie chcę zniechęcić czasem skrajnymi poglądami czy nazbyt osobistym spojrzeniem tych, którzy przychodzą tu po neutralnego w miarę sherlockologa.

Z drugiej strony, jak lubię być "blogerką niszową" i mam wyjątkowe szczęście do osób, dla których naprawdę warto pisać, tak czasem chciałabym, żeby w tej niszy mieściło się może chociaż troszkę więcej zaciekawionych czytelników. Pozwolę sobie poczynić teraz takie wstydliwe ale szczere wyznanie (kto gardzi facebookiem niech nawet nie czyta): to niby jest normalne i spotyka nawet prawdziwych blogerów, ale mimo wszystko, jak spoglądam na własny fanpage, i patrzę, o ileż żywszą reakcję niż linki do notek wywołują zwykle jakiekolwiek inne wpisy, informacje czy obrazki, to zdarzają mi się chwile zwątpienia... Oczywiście zwątpienie mija, kiedy czytam potem Wasze cudowne komentarze, ale, tak czy owak, coś tu trzeba ruszyć, zanim wszyscy pośniemy z marazmu, przesadnego hermetyzmu i nudów.

Musicie też wiedzieć, że ten rok najprawdopodobniej jak nigdy sprzyjać będzie moim pokusom bardziej osobistych refleksji i bardziej ogólnych tematów. Fakt, że w październiku stuknie mi trzydziestka, to tylko drobiazg i szczegół. Przed nią bowiem, jeśli nie wydarzy się żadna straszna katastrofa, czeka mnie ślub (ja z tej frakcji "nie tylko papierek", "owszem, robi różnicę" oraz "a właśnie, że okropnie przeżywam"). A do tego wszystkiego, jeśli jeszcze kiedyś przyjdą mi recenzje i bogowie sprawią, że będą łaskawe, upragniona obrona doktoratu. I wszelkie możliwe związane z powyższymi sprawami rewolucje.

Ślub powiązać z sherlockizmem, to akurat, dzięki Wielkim Trollom, będzie wybitnie wręcz łatwo (pamiętacie Rat-Wedding-Bow?). (Przy okazji, ostatnio zaczęłam wierzyć w optymistyczną teorię, że Wedding to jest podpucha i aluzja nie do SIGN a do The Noble Bachelor. )

Jak wprowadzić na tapetę ewentualny wątek "I-am-the-doctor!" (w wersji pesymistycznej "ale było blisko!")" to trochę samo się nasuwa - w końcu Doktor już i tak nie raz gościł na Sherlockianach. 
Waham się jeszcze co do formy, nie tylko doktorowego wątku zresztą - bo naprawdę głupio ogranicza mnie nawyk pisania tak długaśnych notek; na to mogą sobie pozwolić tylko ludzie z lżejszym, czyt.: szybszym piórem chyba...
Tak czy owak jednak, w tej sprawie muszą nastąpić zmiany, bo do dziś nie rozumiem, czemu byłam jedyną znaną mi blogerką ogólnie rzecz biorąc "popkulturalną", która jesienią nie pisała nic o nowych odcinkach.

Ale jak dokładnie będzie się na Sherlockianach objawiać trzydziecha, a zwłaszcza jak pogodzi się z hasającym tu dotychczas wewnętrznym dwulatkiem - tego naprawdę jeszcze nie wiem. Wiem tylko, że to, czego tak naprawdę życzyłabym na trzecie urodziny sobie-jako-Sherlockiście, to więcej poczucia blogowej swobody.

A U-czekonotka zaskakująco dobrze pasować będzie do tego nowego trendu. I na pewno nie będziecie na nią czekać dwa miesiące :)